HIDROGRAFSKE KARAKTERISTIKE BIH
početna hidrologija hidrološke karakteristike BiH

Osnovna slivna područja u BiH su:

  • a)
    • Crnomorski sliv:
    • neposredni sliv rijeke Save(5506 km2);
    • sliv rijeke Une sa Koranom i Glinom u BiH (9130 km2);
    • sliv rijeke Vrbas (6386 km2);
    • sliv rijeke Bosne (10457 km2);
    • sliv rijeke Drine u BiH (7240 km2).
  • b)
    • Jadranski sliv:
    • sliv rijeke Neretve u BiH (zajedno sa slivom Trebišnjice 10110 km2);
    • sliv rijeke Trebišnjice;
    • sliv rijeke Cetine u BiH (2300 km2).

Od ukupne površine BiH, 38.719 km2 ili 75,7% gravitira rijeci Savi, odnosno Dunavu i Crnom moru, a slivu Jadranskog mora 12.410 km2 ili 24,3%, Slika 1.

Slika 1. Glavni slivovi u Bosni i Hercegovini
Tabela 1. Karakteristični hidrološki pokazatelji za osnovna slivna područja BiH
Sliv Površina sliva (km2) Dužina vodotoka dužih od 10 km Broj stanovnika (1991.g.) Prosječni proticaj (m3/s)
Neposredni sliv Save 5506 1693.2 635353 63
Una u BiH 9130 1480.7 620373 240
Vrbas 6386 1096.3 514038 132
Bosna 10457 2321.9 1820080 163
Drina u BiH 7240 1355.6 422422 124
Sliv Crnog mora 38719 7947.7 4012266 722
Neretva i Trebišnjica 10110 886.8 436271 402
Cetina u BiH 2300 177.0 79089 31
Sliv Jadranskog mora 12410 1063.8 515360 433
BiH 51129 9011.5 4527626 1155

Osnovne karakteristike prostorne i vremenske raspodjele vode

U BiH su godišnje padavine oko 1250 l/m2, a sa njene teritorije otiče 1155 m3/s, odnosno 57% od ukupne pale količine vode (nisu uzete u obzir tranzitne međudržavne vode), /27/. Karakteristični pokazatelji za osnovna slivna područja u BiH dati su u Tabeli 1.

Ukupno godišnje oticanje po stanovniku iznosi 8045 m3, što BiH stavlja u srednju kategoriju zemalja Evrope po raspoloživosti vode.

U istoj kategoriji je, blizu donje granice, vrijednost od 5675 m3/stanovniku/godinu za sliv Crnog mora, dok je oticanje u slivu Jadranskog mora u visokoj kategoriji, sa 26.500 m3/stanovniku /godinu /. Prema tome, prostorna neravnomjernost jako je izražena u odnosu na dva osnovana sliva, Jadranski i Crnomorski.

Najviše vrijednosti prosječnih godišnjih padavina su na jugoistoku zemlje, odnosno u Jadranskom slivu, gdje iznose 1500 - 2000 mm. U sjevernim dijelovima, koji gravitiraju Savi, prosječna vrijednost padavina iznosi 700 mm godišnje. Specifična oticanja prosječnih i minimalnih voda po dva osnovna sliva data je u Tabeli 2.

Tabela 2. Specifična oticanja prosječnih i minimalnih voda u BiH
Sliv Površina sliva(km2) Broj stanovnika Prosječno oticanje

Minimalno oticanje
m3/s l/s/km2 l/s/stan m3/s l/s/km2 l/s/stan
Crnomorski 38719 4012266 722 18 0,18 118 3 0,03
Jadranski 12410 515360 433 35 0,84 58 4,7 0,11
BiH 51129 4527626 1155 23 0,25 176 3,5 0,04

Prekogranične vode BiH

Vode sa ukupno 6 od 8 većih slivnih područja u Bosni i Hercegovini imaju prekogranični karakter (slivovi Une, Drine, neposredni sliv Save, slivovi Neretve, Trebišnjice i Cetine). Području BiH čitavom površinom pripadaju slivovi rijeka Vrbas i Bosna, što čini 33% njene ukupne teritorije BiH

Rijeka Sava u BiH čitavom dužinom na sjeveru čini granicu sa Republikom Hrvatskom, rijeka Una jednim dijelom zapadnu, a rijeka Drina granicu na istoku BiH sa SR Jugoslavijom. BiH - Hrvatsku granicu presijecaju rijeke Neretva, Trebišnjica (hidrotehničkim tunelom HE Dubrovnik i podzemnim kraškim vezama) zatim Korana i Glina, a na istočnoj strani granica BiH – Jugoslavija presjecaju desne pritoke rijeke Drine – Ćehotina, Lim i Jadar. U izrazito karstnim područjima Jadranskog sliva, jaki su i podzemni tokovi prekograničnih voda.

Rijeka Sava je veliki tranzitni vodotok za BiH, kojim dotiče iz Slovenije i Hrvatske prosječno 807 m3/s i koji drenira veći dio teritorije BiH, i nastavlja tečenje prema ušću u Dunav. Rijeka Drina dotiče u BiH iz Crne Gore (SR Jugoslavija). Međutim, 5 većih površinskih vodotoka izvire u BiH (Una, Vrbas, Bosna, Neretva, Trebišnjica), a iz Bosne i Hercegovine u Hrvatsku podzemnim putem otiču vode u rijeku Cetinu, Slika 2.

Slika 2. Prekogranični vodotoci Bosne i Hercegovine

Zbog svog geografskog položaja na vododjelnici između Crnomorskog i Jadranskog sliva, BiH predstavlja izrazito ”uzvodnu” (upstream) zemlju u odnosu na svoje susjede, Republiku Hrvatsku i SR Jugoslaviju, a takođe za Rumuniju i Bugarsku, kroz koje Dunav teče nakon dijela toka kroz SR Jugoslaviju.

Južni i jugozapadni dio zemlje predstavljaju dio prirodne cjeline Dinarskih planina, koje se pružaju duž istočne obale Jadranskog mora. Jadransko more zapravo predstavlja veliki zaljev na sjeveru Mediterana, sa visokim stepenom karstifikacije stijena. Hidrografske specifičnosti karstnih predjela odražavaju se značajno i u domenu prekograničnih voda BiH. Neistražene su podzemne veze u jugozapadnom dijelu zemlje, gdje površina od 2300 km2 predstavlja veći dio slivnog područja rijeke Cetine sa površinskim tokom u susjednoj Hrvatskoj, a takođe su neistražene i podzemne karstne veze voda Trebišnjice i djelimično iz sliva Neretve sa Jadranskim morem.

Izvori:
  • Okvirna vodoprivredna osnova BiH / izradili Zoran Barbalić…et.al. – Sarajevo: Vodoprivreda Bosne i Hercegovine, 1998. - 282 str.
  • Lotti C.: Studija za upravljanje slivom rijeke Save, 1972
  • EEA: The Dobris Assessment – brochure with information on environment, 1993, themes.eea.eu.int